Mang thai là một tình trạng sinh lý đặc biệt, khi mà việc điều trị thuốc cần sự cân nhắc kĩ càng bởi vì những thay đổi trong thai kì ảnh hưởng rất nhiều đến dược động học của thuốc đang sử dụng cũng như một số thuốc có thể ảnh hưởng hoặc gây độc cho bào thai. Dừng các liệu pháp

điều trị bằng thuốc ở phụ nữ có thai (PNCT) đôi khi không thể thực hiện và nguy hiểm do một số phụ nữ có thai khi mắc các bệnh mạn tính như hen, động kinh, tăng huyết áp, … đòi hỏi phải dùng thuốc liên tục. Những lo ngại về sử dụng thuốc cho PNCT chịu ảnh hưởng từ những sự kiện lịch sử, bao gồm thảm họa thalidomide vào những năm 1960 và độc tính gây quái thai liên quan do diethylstilboestrol năm 1971. Những sự kiện này khiến FDA đưa ra những kiểm soát nghiêm ngặt về nhãn thuốc, sử dụng thuốc trong thai kì, cũng như yêu cầu những bằng chứng về độ an toàn, hiệu quả của bất kì thuốc nào trước khi chấp thuận.4

I. Ảnh hưởng của thuốc lên các giai đoạn thai kỳ

Việc dùng thuốc trong giai đoạn nào của thai kỳ đóng vai trò đặc biệt quan trọng để xác định liệu một thuốc có an toàn khi sử dụng cho PNCT hay không. 8 tuần đầu tiên sau khi thụ thai, đặc biệt là từ tuần thứ 3-8, chính là giai đoạn phát triển các cơ quan trong cơ thể thai nhi. Mỗi cơ quan đang phát triển cần phải trải qua một hoặc nhiều quá trình quan trọng trong suốt giai đoạn này, do vậy những ảnh hưởng lên các quá trình này có thể dẫn đến dị tật bẩm sinh. Phần lớn các dị tật ở trẻ sơ sinh đã xảy ra trước khi kết thúc tuần thứ 8 của thai kỳ. Tuy nhiên, dị tật trên bộ phận sinh dục của thai nhi có thể xảy ra trong tuần thứ 8-12 của thai kỳ. Não bộ tiếp tục phát triển sau 8 tuần đầu tiên, phần lớn các neuron của vỏ não được hình thành trong suốt tuần thứ 8-16 của thai kỳ.6

Việc sử dụng thuốcvào 3 tháng giữa và 3 tháng cuối của thai kỳ được cho là không gây dị tật bẩm sinh bởi vì giai đoạn phát triển cơ quan đã qua nhưng thuốc có thể làm thay đổi nghiêm trọng các chức năng trong cơ thể, có thể dẫn đến tử vong ở thai nhi. Mối quan tâm lớn nhất về độ an toàn của thuốc đó là những tác dụng của thuốc trên người mẹ cũng có thể ảnh hưởng tương tự cho thai nhi.6

Cơ chế gây dị tật do thuốc chưa biết rõ, có thể là do:

- Can thiệp vận chuyển oxygen và chất dinh dưỡng qua nhau thai nên ảnh hưởng hầu hết mô chuyển hóa nhanh nhất của bào thai.

- Ảnh hưởng quá trình biệt hóa của bào thai

- Thiếu các chất quan trọng cho quá trình chuyển hóa

- Tiếp xúc lâu dài với chất gây dị tật bào thai gây tích lũy thuốc nên ảnh hưởng nhiều cơ quan thông qua nhiều giai đoạn phát triển.2

II.       Các thuốc chống chỉ định trên PNCT

Bảng dưới đây mô tả những thuốc có độc tính gây quái thai thường chống chỉ định trên PNCT.[2-6]

III.      Kết luận

Bất kì quyết định kê đơn cho PNCT nào đều cần cần nhắc kĩ nhiều yếu tố, bao gồm: độ tuổi của thai, đường dùng, tốc độ hấp thu của thuốc, thuốc có đi qua nhau thai hay không, liều thấp nhất có hiệu quả, trọng lượng phân tử của thuốc, đơn trị hay đa trị, thậm chí là kiểu gen của mẹ. Những nguy cơ tiềm tàng cho thai nhi hoặc trẻ sơ sinh là yếu tố quan trọng hơn cả. Điều không kém phần quan trọng là đánh giá nguy cơ thuốc sử dụng có thể gây hại cho mẹ. Do đó, câu hỏi cần được đưa ra là “Liệu lợi ích có lớn hơn nguy cơ hay không?” 4

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. 1.Hoàng Thị Kim Huyền và Brouwers, J.R.B.J. (2014), Dược lâm sàng: Những nguyên lý cơ bản và sử dụng thuốc trong điều trị. , Tập 1: Các nguyên lý cơ bản trong dược lâm sàng, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.

2.Trần Thị Thu Hằng (2018), Dược lực học, 22 ed, Nhà xuất bản Đông Dương, Hồ Chí Minh.

1. 3.Briggs, Gerald G., Freeman, Roger K., and Yaffe, Sumner J. (2015), Drugs in pregnancy and lactation: a reference guide to fetal and neonatal risk 10 ed, PA: Wolters Kluwer.
2. 4.Sachdeva, Punam, Patel, B. G., and Patel, B.K. (2009), "Drug Use in Pregnancy; a Point to Ponder!",

Indian J Pharm Sci. . 71(1), pp. 1-7.

1. 5.Schaefer, Christof, Peters, Paul, and Miller, Richard K. (2015), Drugs during pregnancy and lactation: treatment options and risk assessment, Elsevier
2. 6.Shehata, H. A. and Nelson-Piercy, C. (2001), "Drugs in pregnancy. Drugs to avoid", Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 15(6), pp. 971-86.